Nederland heeft een van de beste pensioenstelsels van de wereld. Echter dit stelsel gaat in vergelijking tot vroeger wel achteruit. Dit komt onder andere door vergrijzing en ontgroening, de verhoogde levensverwachting, de dalende rente en het grote aantal ZZP’ers. De vraag die vele mensen zich stellen is of ons huidige pensioenstelsel nog wel aansluit op de tijd van nu. En nog veel belangrijker als dat niet meer zo is, wat voor een veranderingen zouden er dan doorgevoerd moeten worden? Een van opties zou zijn om mensen meer keuzevrijheid te geven als het gaat om het regelen van hun pensioen: hier zitten echter een aantal haken en ogen aan. Ons pensioenstelsel bestaat momenteel uit drie pijlers: het staatspensioen, het collectief pensioen en het individueel pensioen. De eerste pijler wordt uitgekeerd door de overheid, ook wel de AOW-uitkering genoemd. De tweede pijler bouw je op bij je werkgever, als die dit als secundaire arbeidsvoorwaarde aanbiedt.. Je werkgever is weer aangesloten bij een pensioenfonds of verzekeraar en zorgt ervoor dat jouw collectief pensioen opgebouwd wordt. Zelfstandigen en werklozen bouwen dus geen collectief pensioen op, omdat zij geen werkgever hebben. De derde pijler moet je zelf opbouwen. Dit is handig wanneer je collectief en staatspensioen niet genoeg opleveren of om te zorgen dat er meer ruimte is voor leuke dingen. Dit pensioen bouw je dus zelf op bij een verzekeraar of bank. Zelfstandigen bouwen dus hun pensioen op in de derde pijler. Zoals het er nu naar uitziet, lijkt het pensioenstelsel zoals we het nu kennen niet langer voortgezet kunnen worden. Dit komt onder andere door veranderingen op de werkvloer. Vroeger was het bijvoorbeeld normaal om tot je pensioen bij hetzelfde bedrijf of in dezelfde sector te werken. Tegenwoordig is het steeds normaler geworden om regelmatig van baan te wisselen. Naast het wisselen van banen, is het aantal ZZP’ers, zelfstandigen zonder personeel, ook sterk toegenomen. Aangezien deze ZZP’ers hun eigen werkgever zijn, zijn zij ook zelf verantwoordelijk voor het opbouwen van een pensioen. Zij zijn echter veel meer bezig met het opstarten van hun bedrijf dan met het opbouwen van pensioen. De vraag is daarom of een ZZP’er niet straks een zelfstandige zonder pensioen is. Dit zijn enkele voorbeelden waarom het pensioen niet meer aansluit op het hedendaagse leven. Een groep mensen geeft aan graag zelf keuzes te willen maken over hun pensioen. Deze keuzes zouden zij graag willen maken in de tweede pijler, het pensioen dat je bij je werkgever opbouwt. Dit is namelijk het deel van het pensioen waar mensen meer over te zeggen willen hebben. Zo willen zij bijvoorbeeld zelf bepalen hoeveel risico zij nemen bij het beleggen van hun pensioengeld of in welke mate zij duurzaam willen beleggen. Het komt erop neer dat mensen graag hun pensioen zouden willen laten personaliseren. Ook het kabinet geeft aan in de toekomst een meer op maat gesneden pensioen te willen hebben. De roep om keuzevrijheid blijkt steeds groter te worden en dat vraagt om voor- en tegenstanders. Victor Lamme is een van de tegenstanders van de keuzevrijheid. Hoewel je zou denken dat mensen deze keuzes maken met rationele afwegingen en uitgebreide analyses, spelen emoties een grote rol. Uit onderzoek van ABP, het grootste pensioenfonds in Nederland, blijkt dat 80% tot 85% van de beslissingen die wij nemen onbewust zijn. Het nadeel hiervan is dat mensen onbewust erg negatief denken over het pensioen. Het pensioen wordt namelijk snel geassocieerd met dingen als de dood, armoede en aftakelingen. Onderzoeker Victor Lamme concludeert hieruit dat ons brein ons tegenwerkt als het om pensioen gaat. Wij ontwijken het onderwerp pensioen liever en zijn daarom ook niet genoeg geïnformeerd om goede rationele beslissingen hierover te nemen. Hij legt ook verder uit dat er een groot verschil zit tussen wat mensen graag willen doen en wat zij ook daadwerkelijk doen. 50% van de mensen geeft aan hun geld meer in de derde pijler te willen investeren, alleen zo blijkt dat maar een klein percentage dit ook echt doet. De conclusie van Victor Lamme is daarom dat, zodra er meer keuzemogelijkheden komen, we ons eigen pensioenstelsel vernietigen. Hoewel dit onderzoek niet echt positieve resultaten verwacht, blijkt uit enquête van Issue Monitor dat de meerheid van respondenten graag meer keuzemogelijkheden in het pensioen terug zou willen zien. Hierin wordt ook aangegeven dat zij deze keuzes willen maken om hun pensioen persoonlijker te maken. Hoewel men aangeeft graag keuzes te willen maken, verwachten onderzoekers dat mensen hier waarschijnlijk maar weinig gebruik van zullen maken. Uit dezelfde enquête blijkt dat de meerderheid van de mensen graag wil dat hun pensioen automatisch geregeld wordt. Dit spreekt echter elkaar enorm tegen, aangezien dit betekent dat mensen juist liever geen keuzevrijheid hebben. In de afbeeldingen hieronder zijn de resultaten te zien. Kortom, het is duidelijk dat mensen graag keuzemogelijkheden zouden willen hebben. Echter is het de vraag in hoeverre dit een verstandige beslissing zou zijn. Er moet eigenlijk goed uitgezocht worden hoe men keuzes kan creëren zonder dat deze keuzes risico’s met zich meebrengen. Er wordt door een aantal mensen al nagedacht over hoe deze keuzes ingericht zou kunnen worden. Zo zou men bijvoorbeeld keuzes kunnen maken over 10% van hun gespaarde pensioen. Dit idee kent ook weer voor- en tegenstanders. Het blijft een ingewikkeld onderwerp. Het is misschien wel beter om geen keuzevrijheid te geven, maar dit is wel in tegenstelling tot de uitslag van enquêtes waarin deze vraag centraal staat. De vraag blijft daarom: wanneer neem je de juiste beslissing als het gaat om hoeveel geld je nodig denkt te hebben op je oude dag? Bronnen: http://old.findinet.nl/~uploads/newsModule/issuemonitor2014pensioenen1.pdf https://www.netspar.nl/assets/uploads/E20180126_DP95_Vonken.pdf https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2106153-is-keuzevrijheid-in-pensioenen-verstandig.html
Dit artikel is geschreven door Esther Valkonet