Het is een leuke party trick: het oplossen van een Rubik’s kubus, en dan het liefst zo snel mogelijk. Voor de 23-jarige Mats Valk, tweevoudig wereldrecordhouder en Europees kampioen speedcubing, is het echter wel meer dan dat. Wekelijks is hij urenlang bezig met het bijhouden en perfectioneren van zijn skills. In dit interview (dat wegens het Covid-19 virus via Skype plaatsvond) vertelt hij goedlachs over deze passie, het imago dat speedcubing als sport heeft en de link met econometrie.
Laten we beginnen bij het begin: waar is bij jou de fascinatie voor het Rubik’s kubus oplossen begonnen?
‘Dat was eigenlijk in groep 8. Mijn lerares had een kubus meegenomen naar de les. Het leek mij toen echt onmogelijk om zo’n ding op te lossen, maar juist daarom vond ik het een leuke uitdaging. Na een weekpuzzelen kon ik twee lagen oplossen, maar daar liep ik vast. Toen ben ik naar mijn moeder gelopen. Die had nog een oud boekje liggen uit de jaren ’80 die stap voor stap beschreef hoe je zo’n ding kon oplossen. Die ben ik door gaan lezen en een week later kon ik een volledige kubus oplossen.’
Was je er toen meteen bovengemiddeld goed in?
‘Nee, dat viel wel mee. Op dat moment was ik net zo traag als iedereen die net begint. Ik ben bijvoorbeeld ook kleurenblind, dus zeker bij grotere kubussen wordt alles een beetje een blur. Hier leerde ik echter mee omgaan. Vroeger deed ik fellere stickers op de kubus om het beter te kunnen onderscheiden, maar langzaamaan werd dit niet meer nodig. Bij mijn eerste wedstrijd, het NK in 2007, werd ik 21e van de 28 met een gemiddelde tijd van 1 minuut en 13 seconden. Ik ben in de jaren daarna heel veel gaan leren van de mensen die beter waren dan ik.’
En daar plukte hij de vruchten van. 2,5 jaar na deze wedstrijd stond Mats tweede op de wereldranglijst en begon hij een gerespecteerde deelnemer bij de internationale toernooien te worden. Zo’n toernooi werkt als volgt: je hebt 5 pogingen om een kubus zo snel mogelijk op te lossen. De snelste en langzaamste tijd worden weggestreept en het overgebleven gemiddelde is je eindscore. Om Mats’ progressie aan te geven: tegenwoordig is zijn gemiddelde tijd meestal rond de 7 seconden. Voor je snelste individuele tijd wordt ook een ranglijst bijgehouden en hiermee ding je mee voor internationale records. Mats heeft met de standaard 3x3x3 kubus twee keer het wereldrecord verbeterd. Ook in andere disciplines, zoals de 2x2x2 of de 4x4x4 kubus of zelfs met één hand heeft Mats meerdere wereld – en Europese records verbroken.
Mats Valk
4 mei 1996- geboren
2013 : nieuw wereldrecord: 5.55 seconden
2016 : nieuw wereldrecord: 4,74 seconden
2017 : afgestudeerd Bachelor Business Analytics
2017-2019: master business analytics
2018 : Europees kampioen
2019-2020 : Master Econometrie: Operations Research
Kubus passie
Wat vind jij zo leuk aan Rubik’s kubussen oplossen?
‘Ten eerste vind ik het leuk omdat je jezelf kan uitdagen: je kan jezelf timen en daardoor heel duidelijk zien dat je progressie boekt. In het begin moet je steeds heel erg zoeken, maar langzaamaan ga je steeds meer patronen herkennen. Daarnaast vind ik het mooi dat elke keer dat een kubus door de war is gehaald, hij weer net anders is. Daardoor kan je met jezelf een spelletje spelen om het zo efficiënt mogelijk te kunnen oplossen. Elke keer dat je een kubus oplost wil je sneller zijn dan je gemiddelde tijd, dus moet je elke keer dat je aan het draaien bent proberen iets slims te bedenken zodat je misschien een volgende stap over kan slaan.’
En het lijkt me ook leuk om op zo’n toernooi de beste in te zijn.
Met een klein lachje: ‘winnen verveelt nooit, nee!’
Speedcuben heeft niet bepaald een erg sexy imago. Wat vind jij hiervan?
‘Haha, ik word hier uitgelachen door mijn vriendin. Maar nee, het klopt dat het niet per se de coolste jongetjes van de klas zijn die er mee beginnen. Iedereen kan goed worden in kubussen, maar over het algemeen zijn jongens eerder dan meisjes geneigd om zich in het kubussen te verdiepen, en van hen eerder de wat slimmere jongens. Verder erger ik mij helemaal niet aan het stereotype, het hoort er een beetje bij.’
Heb je wel eens weddenschappen gewonnen met je skills?
‘Ik was een keer samen met een maat van mij hier in Groningen. Hij ging onderhandelen met random mensen in de Negende Cirkel: ‘hoe snel moet mijn maat deze Rubik’s kubus oplossen om gratis bier te krijgen?’ Het antwoord was dan meestal iets van 30 seconden, dus hadden wij weer gratis pils. Voor dat soort kleine dingetjes is het wel een leuke party trick om te kunnen!’
Hoe verklaar je dat jij bent doorgegroeid naar de wereldtop: meer arbeid of meer talent?
(Voor het eerst heeft hij niet meteen een antwoord klaar) ‘om nou te zeggen van mezelf dat ik veel talent heb…’
Dat mag best.
‘Nou kijk, ik ben nooit de nummer één van de wereld geweest, dus er zijn mensen die beter zijn dan ik. Maar om antwoord te geven op je vraag: ik ben gaan kubussen omdat ik het leuk vond en vind. Het is inderdaad veel oefenen maar dat vond ik dus nooit erg. Daarnaast is het tijdens wedstrijden ook een mentaal spelletje: je moet je zenuwen onder bedwang kunnen houden. Een beetje ‘trash talken’ naar de tegenstanders hoort erbij, om ze zenuwachtig te maken.’ Hij moet hard lachen.
Noem eens een voorbeeld.
Nog steeds grinnikend:‘vorig jaar op het NK speelde ik ver onder mijn maat en won niet. Dit jaar op het NK zei ik dus de hele dag tegen de gozer die had gewonnen: ‘jij bent Nederlands kampioen nu, laat maar zien!’ Vervolgens verknalde hij het volledig.’
Ik had niet verwacht dat het spelletje ook zo mentaal was!
‘Het hoort er ook wel een beetje bij ja, dat mentale spelletje. Maar over het algemeen is het kubus wereldje hartstikke sportief. Als je bijvoorbeeld een nieuw algoritme hebt gevonden om in minder slagen een bepaalde case die heel effectief blijkt te zijn, dan kan je die wel voor jezelf houden, maar bij de eerstvolgende wedstrijd zouden al je concurrenten er toch wel achter komen. Daarom is het de norm dat als je iets nieuws hebt gevonden, je het gewoon lekker deelt. Zo word je ook gezamenlijk beter, denk ik.’
Over de jaren heen zijn jouw tijden steeds sneller geworden, maar je resultaten min of meer constant. Komt dat door die betere algoritmes die iedereen met elkaar deelt?
‘Ja, inderdaad. Toen ik begon in 2007 waren alle bestaande algoritmes met de hand gevonden. Tegenwoordig bestaat er een computerprogramma die voor alle mogelijke verdelingen van die kubus laat zien hoe je hem kan oplossen. Dan is het een kwestie van het beste algoritme vinden en onthouden. Daarnaast is de kwaliteit van de kubussen veel beter geworden. Als je een kubus van 10 jaar geleden vergelijkt met eentje van nu dan is dat echt een lachertje. Ten derde speelt de groei van de sport een rol. Toen ik begon deden zo’n 5000 man actief aan speedcuben, nu zijn dat er zeker 150.000. De top is dus breder geworden, en dat geeft meer motivatie om de beste prestaties uit jezelf te halen.’
Als je jezelf moet vergelijken met Federer, Nadal of Djokovic, wie ben jij dan?
‘Wie van hen wordt het vaakst tweede?’
Is het zo erg?
‘Nee, nou ja, nationaal gezien gaat het me hartstikke goed af, maar internationaal heb ik een reputatie opgebouwd dat ik altijd tweede werd op de grote toernooien. Ook op het Europees kampioenschap 2018 lag ik perfect op koers om weer tweede te worden, maar degene die aan de leiding stond verprutste het bij zijn laatste beurt, dus toen had ik eindelijk op een groot toernooi een overwinning.’
Het wereldrecord voor de 3x3x3 kubus is sinds 2018 in handen van een Chinese jongeman, in een ongelooflijke tijd van 3.47. Denk je dat je dat ooit nog kan verbreken?
‘Ja, het is zeker haalbaar, maar zeker niet makkelijk. Als je voor jezelf oefent, heb je oneindig veel kansen, maar een wereldrecord telt alleen maar in een officiële wedstrijd. Het is mij thuis wel een aantal keer gelukt om het sneller te doen, maar het gaat erom dat het lukt tijdens een wedstrijd. Het moet allemaal een beetje meezitten en dan kan het.’
The Valk
In 2016 richtte je samen met het Chinese bedrijf QiYi je eigen kubus merk The Valk op. Hoe kwam deze samenwerking tot stand?
‘Destijds stond ik tweede op de wereldranglijst, en de nummer 1 had al een contract met een andere fabrikant van kubussen. Zij nodigden mij uit om eens te komen kijken in hun fabriek. Dat vond ik hartstikke gaaf. Vervolgens kwamen zij met het idee om samen een 3x3x3 kubus uit te brengen, en inmiddels zijn er een stuk of elf varianten en het is niet meer op één hand te tellen hoeveel wereldrecords er mee gedraaid zijn.’
Gaaf! Staan er nog nieuwe modellen op de planning?
‘We zijn altijd bezig met nieuwe dingen ja, maar op dit moment is alles helaas een beetje rustig vanwege het coronavirus.’
Dat kan ik me voorstellen ja! Hoe beleef jij de corona situatie?
‘Op zich is het helemaal niet zo erg voor mij: ik ben op dit moment mijn scriptie aan het schrijven.’
Econometrie
Mats houdt zich niet alleen maar bezig met kubusvormige objecten. Hij heeft zijn studie Business Analytics afgerond en deze scriptie is onderdeel van de master econometrie waarbij hij zich specialiseert op Operations Research.
Waarom heb je deze studies gekozen?
‘Business Analytics ging over data science, en hoe je dingen kan voorspellen met machine learning. Het leek mij een mooie toevoeging aan mijn skill set om aan een bepaald bedrijf voor te kunnen schrijven welke acties je kan ondernemen. De Operations Research specialisatie van econometrie, met bekende problemen zoals het kortste pad of het handelsreiziger probleem, gaat dus meer over optimalisatie. Op die manier denk ik dat mijn twee studies elkaar heel goed aanvullen.’
Waar gaat die je scriptie over?
‘Dat is wel grappig, Rubik’s heeft een paar jaar geleden een ander spel bedacht, genaamd Rubik’s Race. Hierbij moet je een 5×5 bord met allemaal gekleurde stukjes naar de juiste eindpositie schuiven. In mijn scriptie onderzoek ik de kortste oplossing voor verschillende scenario’s. Dit is een stuk gecompliceerder dan het in eerste instantie lijkt, erg interessant!’
Zie je jezelf later ook iets in deze hoek doen, of blijf je in de cube wereld?
‘Ik zit nu al 13 jaar in de kubuswereld, dat is relatief lang. Ik doe het kubussen nog steeds omdat ik het leuk vind en niet omdat het moet, maar als ik andere dingen te doen heb en dus minder aan het kubussen toe kom, is dat ook geen ramp. Ik heb al anderhalf jaar als data scientist voor een bank gewerkt. Ik denk dat ik zoiets later ook wil doen, iets waar je je wiskundige inzicht in kwijt kan.’
Tot slot, voor iedereen die nu geïnspireerd is geraakt, heb je nog advies?
‘Koop een kubus en ga lekker aan de slag, iedereen kan het leren!’
Dit artikel is geschreven door Sjors Keet